En uzun gece, en kısa gündüzün yaşandığı ve sonrasında gündüzlerin uzayıp gecelerin kısaldığı kış gündönümü doğası taşıyan Toprak elementi, sakallı, kısa kiton(*) giymiş, bir hortum içinde, ağzından şiddetle rüzgâr üfüren, kanatlı ve yaşlı bir adam olarak tasvir edilen Yunan Tanrısı Boreas’ın Kuzeyden getirdiği soğuk rüzgârlarla ilişkilendirilir. Bu rüzgâr batı dillerinde ‘’Bora’’, Türkçede ‘’Poyraz’’ olarak bilinir. Boreas, genellikle şiddet eylemleri içinde yer alır, hortumlar kasırgalarla yaptığı yıkımlar ve kaçırılmalar onun işidir. Trakya’da büyümüş olarak anlatılır; çünkü Trakya Hellas’a göre daha soğuk bir ülkedir. Eskiler yaz sıcağını hafiflettiğinden bu rüzgâr için ‘’Lodos cehennemden, Poyraz cennetten gelir.’’ derlermiş. Toprak elementinin karanlık yüzü tembellik ve melankolik tutumlar olarak ifade edilir. Platon bu rüzgârla ilişkilendirilen toprak elementi için karanlık, kalın ve hareketsiz demiştir.

En uzun gecenin yaşandığı kış gündönümü sonrası uzayan gündüzlerin geceyle eşitlendiği ve sonrasında gündüzlerin uzamaya devam ettiği bahar ekinoksu doğası taşıyan Hava elementi, Doğudan esen, Yunan Tanrısı Eurus’un sıcak, nemli fırtınalar getiren rüzgârlarıyla ilişkilendirilir. Bizde Gündoğusu adı verilen rüzgâr, soğuk ve kuru eser. Pek sevilmez. Hava elementinin karanlık yüzü alaycı sözler, övünme, boş konuşma ve ciddiyetsizlik olarak geçer. Bizde de sululuk kelimesi bu anlamda kullanılır. Platon bu rüzgârla ilişkilendirilen hava elementi için karanlık, ince ve hareketli demiştir.

En uzun gündüzün yaşandığı yaz gündönümü sonrası uzayan gecelerin gündüzle eşitlendiği ve sonrasında gecelerin uzamaya devam ettiği sonbahar ekinoksu doğası taşıyan Su elementi, Batıdan Doğuya doğru esen yumuşak bir rüzgâr olarak bilinen Yunan Tanrısı Zephyrus ile ilişkilendirilir. Sevilen, insanın işini kolaylaştıran bir rüzgârdır, denizcilere yardım eder ve baharı, çiçekleri ve meyveleri muştular. Hem Zephyrus hem de Güneş Tanrısı Apollon, genç Yunan prensi Hyacinth’e âşık olur. Oğlanın kalbini çalmak için aşık atarlar ve sonunda Apollon kazanır. İkisini disk atarken gören Zephyrus, kendinden umulmayacak bir hiddetle diski zavallı oğlanın kafasına fırlatır ve onu öldürür. Keder içindeki Apollon, prensin kanından sümbül çiçeğini yaratır. O zamandan beri mor sümbül aşk, beyaz sümbül sadakat demektir. Bu söylence su elementinin karanlık yüzünü düşündürebilir ki zevk ve şehvet olduğundan söz edilir. Platon bu rüzgârla ilişkilendirilen su elementi için karanlık, kalın ve hareketli demiştir.

En uzun gündüz, en kısa gecenin yaşandığı ve sonrasında gecelerin uzayıp gündüzlerin kısaldığı yaz gündönümü doğası taşıyan Ateş elementi, Güneyden esen, bizdeki adı Lodos olan Yunan Tanrısı Notus ile ilişkilendirilir. Sıcaklığın yükselmesine sebep olan bu rüzgâr, sersemleştirici bir etkiye sahiptir. Ateş elementinin karanlık yüzü öfke ve gurur olarak karşımıza çıkar. Platon bu rüzgârla ilişkilendirilen ateş elementi için parlak, ince ve hareketli demiştir.

(*) Boyundan ayak bileklerine dek yumuşak kıvrımlarla dökülen giysi.

Yazan: Hüseyin Akdağ

Kaynakça:

Yelkencilerin Bilmesi Gereken Rüzgâr Tanrıları- merinakedisi.com

Dört Element- Erhan Sirekin

Aiolos ve Rüzgârlar- mitolojisi.com

Dört Element ve İki Toprak- Avni Onur Sevinç